Borri Pasquale

Włoski tancerz, baletmistrz i choreograf, dyrektor baletu Teatru Wielkiego w Warszawie w latach 1875--78.

Uczył się tańca w szkole baletowej przy mediolańskiego Teatro alla Scala, był jednym z najlepszych uczniów Carla Blasisa. Mąż primabaleriny Caroliny Pochini. Debiutował na scenie La Scali w balecie Meleagro, ossia la vendetta di Diana (chor. A. Monticini, muz. N.N., 1838). Do 1842 roku występował jako „primo balerino di rango francese” (tancerz najwyższej rangi), występując m.in. w La Gitana (chor. F. Taglioni, muz. J. Schmidt, 1841). W sezonie 1843/44 był wiodącym tancerzem w Teatro La Fenice w Wenecji, gdzie występował m.in. w baletach: Le nozze di Bacco e Arianna (chor. E. Viotti, muz. N.N.) i Festa della rosa (chor. L. Morosini, muz. N.N.).

W latach 1844-48 przebywał na kontrakcie w wiedeńskim Hoftheater. Tam powstały jego pierwsze prace choreograficzne, m.in.: Rübezahl (Liczyrzepa, muz. W. Reuling, 1848). Następnie powrócił do Włoch, gdzie występował w różnych teatrach, m.in. jako Carlo w baletach: Odalisa, o la figlia del soldato (chor. T. Casati, Teatro Grande, Triest, 1849), Zelia, ossia il velo magico (chor. D. Ronzani, Teatro La Fenice, Wenecja, 1850), jako Alessio w Erta, ossia la regina delle elfridi (pol. tytuł: Herta, królowa Elfryd, czyli Czarownica i pasterka; chor. D. Ronzani, muz. G. Bajetti, Teatro La Fenice, Wenecja, 1849), Mefistofeles w Fauście (chor. J. Perrot, muz. G. Panizza, M. Costa, G. Bajetti, Teatro La Fenice, Wenecja, 1851), Grengoire w Esmeraldzie (chor. P. Borri wg J. Perrota, muz. C. Pugni, Teatro della Pergola, Florencja, 1851) i Albert w Giselle (chor. trad. / P. Borri, muz. A. Adam, Teatro La Fenice, Wenecja, 1853). Sezon 1853/54 spędził w Neapolu i w mediolańskiej La Scali, a także wystąpił w Fauście w choreografii Domenico Ronzaniego w wiedeńskim Kärntnertortheater, partnerując słynnej balerinie Auguście Maywood (1854).

Równolegle prowadził działalność choreograficzną, wystawiając m.in. balety La nimfa dell’acqua (Teatro Comunale, Triest, 1849) i Markietanka (prawdopodobnie według A. Saint-Léona, muz. C. Pugni?, Teatro della Pergola, Florencja, 1851). Ten ostatni wystawił ponownie w La Scali, gdzie w tytułowej roli wystąpiła Carolina Pochini. Specjalnie dla niej opracował również balet Scintilla, or il demone seduttore (muz. P. Giorza, G. Meiners, 1860). Zrealizował także Lucillę (muz. P. Giorza, C. Pugni, Teatro La Fenice, Wenecja, 1856) i Gabriellę (muz. P. Giorza, Teatro Comunitativo, Bolonia, 1857).

Jednym z jego najbardziej znanych jego baletów okazał się Die Gauklerin (wł. tytuł: La giocoliera, muz. P. Giorza, 1856); wielokrotnie wystawiany na różnych europejskich scenach zmieniał tytuł, np. w Operze Paryskiej na L’Étoile de Messine (Gwiazda Messyny, muz. N. Gabrielli, 1861; z A. Ferraris, L. Mérantem w rolach głównych). Ponadto stworzył balety: Rodolfo (muz. P. Giorza, La Scala, 1858), Carnevals-Abenteuer (muz. M. Strebinger, Hoftheater w Wiedniu, 1858 i La Scala, muz. P. Giorza, 1859), Rodolfo di Gerolstein (muz. P. Giorza, Teatro Regio, Turyn, 1860), Lola (muz. M. Strebinger, Teatro Comunale, Triest, 1864), Fiamella o cabala infernale (muz. G. Meiners, P. Giorza?, Teatro Comunale, Bolonia, 1865 z udziałem C. Pocchini jako Fiamelli i J. Mendeza jako Kobolda), Emma (muz. P. Giorza, De Bernardi, La Scala, Mediolan, 1866; z udziałem C. Pocchini i J. Mendeza), Idea (muz. N.N., Teatro Regio, Turyn, 1867), Nephte, o il figliuol prodigo (muz. G. Giaquinto, Teatro La Pergola, Florencja, 1868), Stella o la vita parigina (muz. N.N., Teatro dello Pergola, Florencja, 1869; z udziałem Enrico Pini, który później występował gościnnie w Warszawie) oraz dla mediolańskiej La Scali balet La dea del Walhalla (muz. A. Baur, 1870). Wystawił także Elettrę (muz. G. Giaquinto, Teatro della Pergola, Florencja, 1872), Dyellah (muz. G. Giaquinto, Teatro della Pergola, Florencja, 1873, a następnie w La Scali, Mediolan, 1874 i w Teatro Apollo, Rzym, 1874), Partenope (muz. N.N., Teatro di San Carlo, Neapol, 1874; z udziałem m.in. E. Cecchettiego w roli Pyrosa).

W latach 1875-78 piastował stanowisko dyrektora baletu Teatru Wielkiego w Warszawie i zgodnie z tradycją równolegle także funkcję dyrektora szkoły baletowej. Jego przedstawienia dla warszawskiej sceny były bardzo rozbudowane i w związku z tym kosztowne. Mimo starań na krótko tylko przyciągały uwagę warszawskiej publiczności: brak ciągłości dramaturgicznej i słabej jakości muzyka szybko jednak nudziły widzów. Borri wystawił w Warszawie: Boginię Walhalli (we współpracy z H. Meunierem, muz. A. Baur, G. Rożniecki, 1875), balet Jotta, czyli Miłość i sztuka (muz. M. Strebinger, N. Gabrielli, 1876), Kuglarkę (muz. P. Giorza, G. Giaquinto, L. Lewandowski, 1877) oraz „zabawę tancerską w jednym obrazie” pt. Opiekun i wychowanica (muz. P. Giorza, 1877). Po premierze Jotty... napisano m.in.: „Wszystko to razem składa się na wrażenie jakiejś panoramy czarodziejskiej, która przesuwając się przed oczyma widzów odurza, oślepia, upaja i… zostawia po sobie czczość i pustkę, jaka towarzyszy przesytowi rozkoszy fizycznej, nie namaszczonej jeszcze charyzmatem wyższego, duchowego piękna”(„Kurier Codzienny” nr 1876, nr 186 z 24 VIII).

Na zakończenie swojego pobytu, często przerywanego wyjazdami do Włoch, wznowił Modniarki, czyli Karnawał paryski, który był jego wczesnym baletem znanym na wielu scenach jako Carnevals-Abenteuer (muz. M. Strobinger, Wiedeń, 1858) lub Un avventure di carnevale (muz. P. Giorza, La Scala, 1859). Na warszawską scenę zawitał jako Modniarki..., zrealizowany przez Romana Turczynowicza w 1859 roku. Borri dodał w nim nowy akt i po wznowieniu w 1878 roku opuścił Warszawę, wyjeżdżając do Wiednia, gdzie wystawił jeszcze w Hoftheater Der Stock im Eisen (muz. F. Doppler, 1880).

Był cenionym tancerzem i choreografem, szczególnie na włoskich scenach, gdzie jego najbardziej udane balety były wielokrotnie wystawiane. Zdaniem Ivora Guesta „był jednym z najbardziej znanych włoskich choreografów swoich czasów; miał szczególny dar tworzenia efektownych scen zbiorowych i przestrzennych, barwnych kompozycji” (I. Guest, The Ballet of Second Empire, Londyn 1976, s. 174).

Joanna Sibilska-Siudym