Grzegorz Fitelberg

Grzegorz Fitelberg (18 X 1879 Dźwińsk, obecnie Dyneburg – 10 VI 1953 Katowice), dyrygent. Kształcił się w Instytucie Muzycznym w Warszawie w zakresie gry na skrzypcach i kompozycji (1891–1896), jego utwory zdobywały nagrody na konkursach kompozytorskich. W sezonie 1904/05 zadebiutował w Filharmonii Warszawskiej jako dyrygent. Współorganizował Spółkę Nakładową Młodych Kompozytorów Polskich (zwaną muzyczną Młodą Polską); do grupy tej wstąpił m.in. Karol Szymanowski, później wieloletni przyjaciel Fitelberga. Młody dyrygent zyskiwał uznanie, prowadził koncerty w Filharmonii Berlińskiej, później w Lipsku, Dreźnie i Wiedniu. W latach 1914–1921 działał w Rosji, następnie objął stanowisko dyrygenta Baletów Rosyjskich Sergiusza Diagilewa (do 1924 r.), potem kierował Filharmonią Warszawską i utworzył Orkiestrę Symfoniczną Polskiego Radia. Jednocześnie dyrygował gościnnie koncertami i przedstawieniami w Buenos Aires i Paryżu. Po wybuchu wojny w 1939 r. i śmierci żony, wybitnej tancerki Haliny Szmolcówny, przedostał się do Paryża, a stamtąd, przez Holandię, na kontynent amerykański. W 1946 r. powrócił do Europy i do Polski, gdzie w 1947 r. w Katowicach reaktywowano orkiestrę radiową WOSPR, którą kierował do końca życia.

Jego związki z warszawskim Teatrem Wielkim były sporadyczne, lecz istotne. Od 1896 r. był skrzypkiem w orkiestrze Teatru, działając jednocześnie na innych muzycznych polach. W 1908 r. zrealizował na scenie Teatru Wielkiego polską premierę Salome Straussa. W latach 1924–1933 przygotował tu muzycznie szereg ważnych operowych premier, jak Złoty kogucik Rimskiego-Korsakowa, Beatrix Cenci Różyckiego, Demon Rubinsteina, Faust Gounoda, Carmen Bizeta, Eugeniusz Oniegin Czajkowskiego, Cyganeria Pucciniego.

Głównym obszarem jego muzycznych osiągnięć była symfonika, jednak w dziejach Teatru Wielkiego zapisał się jako wybitny dyrygent operowy.