KAROL KURPIŃSKI (6 III 1785 [chrzest] Włoszakowice – 8 IX 1857 Warszawa) dyrygent – dyrektor teatru. Do zawodu muzyka przyuczał się, praktykując w miejscowościach Wielkopolski, a potem Galicji. Był – kolejno – organistą, skrzypkiem, dyrygentem, nauczycielem i kompozytorem. Ze Lwowa przeniósł się do Warszawy (1810), gdzie Wojciech Bogusławski zaangażował go na dyrygenta w zespole Teatru Narodowego. Od razu dowiódł umiejętności kapelmistrza i talentu w tworzeniu polskich oper. W sumie skomponował ich 24, ponadto też 4 balety. Na ogół ocalały jedynie fragmenty utworów, niewiele zachowało się w całości. Pisał w stylu epoki: opery o tematyce czarodziejskiej (Czaromysł książę słowiański czyli Nimfy jeziora Gopła), wiejskiej (Marcinowa z Dunaju w Stambule w seraju), z wątkami historycznymi (Zamek na Czorsztynie czyli Bojomir i Wanda). Klasyczne formy zawierały pierwiastki romantyzmu. Niemal wszędzie przebijał ton narodowy, rytmy poloneza, mazurka, krakowiaka. Drukowano ich libretta i fragmenty muzyczne.

            Dyrygentem (od 1824 r. dyrektorem) opery był Kurpiński przez 30 lat. Zorganizował pracę teatru, powiększył skład orkiestry, powołał stały chór. Wprowadził podwójne obsady czołowych partii. Przejawiał inwencję repertuarową. Wystawiał w Warszawie europejskie nowości, dzieła Aubera, Webera, Meyerbeera, Belliniego. Jego ulubionym kompozytorem był Rossini, przygotował premiery 12 jego oper, seria i buffa. To on dyrygował przedstawieniem Cyrulika sewilskiego, które otworzyło nowo zbudowany Teatr Wielki (1833). Jego żona, o wiele młodsza i powabna Zofia z Brzowskich (1800–1879), była zdolną śpiewaczką.

            Zasłużył się w wielu dziedzinach życia muzycznego Warszawy. Założył pismo „Tygodnik Muzyczny”, publikował recenzje i rozprawy, wydawał podręczniki do muzyki. Był wieloletnim pedagogiem w różnych ówczesnych uczelniach, członkiem Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Dopóki ukaz carski nie zniósł w zaborze rosyjskim wszelkich tajnych stowarzyszeń (1821), należał do masonerii, uzyskując przedostatni stopień wtajemniczenia.

            Przypadło mu żyć w trudnych politycznie czasach. Car obdarzył go godnością Mistrza Kapeli Dworu Królestwa Polskiego (1819), toteż na dworskie bale i dynastyczne uroczystości komponował tańce i czołobitne kantaty. Jednocześnie pisał patriotyczne utwory: pamięci księcia Józefa Poniatowskiego, Tadeusza Kościuszki, Mikołaja Kopernika, fugę na temat Jeszcze Polska nie zginęła..., a także pieśni Powstania (Warszawianka). Po upadku Powstania zaprzestał komponowania – powstały wtedy jedynie dwie msze. Po odejściu z Teatru żył w osamotnieniu.

• muzyka, Wesele w Ojcowie, 17.07.1946