Lia Rotbaumówna

LIA  ROTBAUMÓWNA (10 XII 1907 Żelechowo k. Puław [Warszawa?] – 31 V 1994 Wrocław) -  reżyser. W dzieciństwie w Warszawie wychowywała się w artystycznej atmosferze, do domu zapraszano muzyków na koncerty, siostra Sara została aktorką, brat Jakub – reżyserem. Lia już w wieku szesnastu lat w kółku teatralnym Szkoły Felicji Buki wyreżyserowała przedstawienie.  Ukończyła (1927) Szkołę Tańca i Umuzykalnienia Tacjanny i Stefana Wysockich  (sama też uczyła tam rytmiki), i należała do zespołu jej uczennic i wychowanek pn. Balet Tacjanny Wysockiej, występującego na różnych scenach i uczestniczącego m.in. w przedstawieniach dramatycznych w reżyserii Leona Schillera w T. im. Bogusławskiego i T. Polskim. Wystąpiła też z tym zespołem  na Międzynarodowym Konkursie Tańca Scenicznego w Paryżu (1932), gdzie Balet uzyskał brązowy medal.

Studiując jednocześnie w Konserwatorium Warszawskim i na Uniwersytecie Warszawskim (pedagogika) pracowała w szkołach różnych szczebli; prowadziła zajęcia śpiewu chóralnego i rytmiki.  Działała również w ruchu społeczno-politycznym. W 1928 roku rozpoczęła działalność choreograficzną w teatrach żydowskich Warszawy i  Wilna. Umiejętności w sztuce choreografii doskonaliła w Wiedniu (u Rosalii Chladek), Berlinie i Paryżu. W końcu 1934 podjęła studia reżyserskie w Gosudarstwiennom Institutie Tieatralnowo Iskusstwa (GITIS) w Moskwie, zdobywając tam wszechstronne wykształcenie w zakresie teatralnych stylów (włoskiego, hiszpańskiego i szekspirowskiego), sztuk plastycznych i scenografii, zagadnień warsztatu aktorskiego, konwencji inscenizacyjnych, analizy partytur operowych. Obserwowała przedstawienia słynnych reżyserów, Tairowa i Meyerholda. Staż asystencki odbyła w Moskiewskim Teatrze im. Leninowskiego Komsomołu. Dyplom uzyskała w 1941 przedstawieniem Życie kawalera wg Balzaka wyreżyserowanym w Teatrze Smoleńskim. Po wybuchu wojny niemiecko-radzieckiej i ewakuacji do Ufy, nadal pracowała w tym Teatrze przeniesionym do Krasnouralska i przekształconym w I Teatr Frontowy. Od 1944 kierowała teatrem w Wołogdzie, następnie była reżyserem w Teatrze Komedii Muzycznej w Swierdłowsku (od 1946), potem Opery tamże (1950), od 1954 roku zaś Teatru Operetki w Moskwie, gdzie inscenizowała Życie paryskie Offenbacha i  Białą akację Dunajewskiego. W sumie na 26 zrealizowanych w ZSRR inscenizacji, 14 wystawionych było w teatrach muzycznych. W listopadzie 1956, na mocy porozumienia rządów ZSRR i PRL o łączeniu rodzin, Rotbaumówna wróciła do Polski, i osiedliła się we Wrocławiu. 

Po wysoko ocenionym przez krytykę przedstawieniu Wesołych kumoszek z Windsoru Nicolaia w Operze Śląskiej (1958), została, od sezonu 1958/1959, reżyserem Opery Wrocławskiej. Przez dziesięć lat zrealizowała tam dwanaście premier oper polskich, rosyjskich i włoskich oraz arcydzieł Mozarta. Była też autorką libretta i inscenizacji baletu Świerzyńskiego Pieśń o tęsknocie

(1965), wystawionego na otwarcie Tygodnia Oper i Baletów Polskich, który uświetniał obchody 20.lecia wyzwolenia Wrocławia.  Opery Goplana Żeleńskiego, Manru Paderewskiego i Teodor Gentleman Szeligowskiego prezentowano z wielkim powodzeniem na I i II Festiwalu Oper i Baletów Polskich w Poznaniu (1961, 1964). Spektakle Goplany i Damy pikowej  Czajkowskiego transmitowała telewizja. Tosca Pucciniego utrzymała się w repertuarze 22 lata. Rotbaumówna  należała do najpopularniejszych artystów Wrocławia. Dekadę jej pracy w Operze Wrocławskiej nazwano „erą Rotbaumówny”. Przez cały ten okres była pedagogiem wrocławskiej Państwowej

Wyższej Szkoły Muzycznej (PWSM) ucząc gry scenicznej na Wydziale Wokalnym (1960-1986).  

Reżyserowała też w innych teatrach, w Operze Bałtyckiej i Śląskiej, w Teatrze Wielkim w Łodzi.       

            Do Opery Warszawskiej zaprosił ją dyrektor Bohdan Wodiczko; wyreżyserowała Kawalera srebrnej róży Straussa (1962) osiągając dobry rezultat zwłaszcza w aktorskim prowadzeniu solistów. Jej druga warszawska realizacja, już w nowym Teatrze Wielkim, Wesela Figara Mozarta (1970) dyskusyjny przyniosła efekt. Jednakże bez wątpienia była wybitnym reżyserem operowym o własnym stylu. Wszystkie elementy dzieł: komizm, liryzm, dramatyzm potrafiła podporządkować muzyce. Śpiewacy w jej przedstawieniach tworzyli wiarygodne role, a chór wykonywał ważne dramaturgicznie zadania sceniczne. Każdą premierę poprzedzała długim okresem prób (przy Don Juanie Mozarta we Wrocławiu – pięć miesięcy). Akcentowała treści uniwersalne i symboliczne, a jednocześnie tworzyła widowiska pulsujące życiem, które wzbudzały szeroki rezonans prasowy i refleksję estetyczną. Wprowadzała nowatorskie rozwiązania inscenizacyjne (w tym, niezbyt szczęśliwie, film), doskonale operowała światłem. Z czasem poczęto krytykować dominującą w jej operowych realizacjach rolę gry aktorskiej, inscenizacji, reżyserii, oprawy plastycznej. Jednakże przyznawano powszechnie, że do polskiej opery wprowadziła przełamujący zwyczajową sztampę nowoczesny teatr muzyczny. 

            Wydała pierwszą w powojennym piśmiennictwie polskim  książkę o problematyce reżyserii operowej Opera a jej kształt sceniczny. Notatki z warsztatu reżysera (Kraków 1969), gdzie zamieściła reżyserskie analizy partytur kilku oper.   

                        Wg: Słownik Biograficzny teatru polskiego, t. III (w druku)