-
Nota biograficzna
Primabalerina Teatru Wielkiego w Warszawie (od 1896 roku). Córka Józefa R. i Aleksandry z Lisickich, siostra tancerki Stanisławy R. Żona Eugeniusza Daniela Filleborna, matka Włodzimierza F. i Marii Jadwigi zam. Gintowt. Ukończyła warszawską szkołę baletową, kształcąc się m.in. pod kierunkiem Emilii Żeromskiej, Ludwika Rządcy, Matyldy Dylewskiej, José Mendeza, Wiktorii Legrain i Raffaela Grassiego.
Debiutowała na scenie Teatru Wielkiego 17 sierpnia 1889 roku w solowym Tańcu góralskim w wodewilu W Tatrach Klemensa Junoszy-Szaniawskiego (muz. Z. Noskowski, chor. H. Meunier). Następnie wystąpiła w Introdukcji i Kankanie w Robercie i Bertrandzie, czyli Dwóch złodziejach (chor. P. Taglioni / H. Meunier, muz. J. Schmidt, J. Stefani, J. Damse, 1890).
Występowała w następujących partiach solowych: Lalka-Chinka (1891) i Lalka-wiwandierka (1897) w Wieszczce lalek (chor. H. Meunier przy współpracy z W. Legrain wg J. Hassretera, muz. J. Bayer) czy tytułowa Lizetta w Lizetcie, córce źle strzeżonej (chor. J. Mendez, muz. P. L. Hertel, 1892). Po tym występie awansowała na stanowisko pierwszej solistki. Zatańczyła w scenie uwodzenia w III akcie opery Robert Diabeł (muz. G. Meyerbeer, 1893), jako tytułowa Esmeralda (J. Perrot / R. Turczynowicz / H. Meunier, muz. C. Pugni, 1894) i, w nagłym zastępstwie za Zofię Ostrowską, partię Jadwigi w Panu Twardowskim (chor. V. Calori / H. Meunier, muz. A. Sonnenfeld, 28 I 1894). Specjalnie dla niej i Heleny Rządcówny Raffaele Grassi opracował balet Diablotin (wystąpiła w roli Walkirii, muz. różnych kompozytorów, 1894). Po tym sukcesie, na koszt dyrekcji Warszawskich Teatrów Rządowych, w lipcu i sierpniu brała w Mediolanie lekcje doskonalące technikę taneczną pod kierunkiem Cateriny Beretty. Po powrocie do Warszawy wystąpiła m.in. jako: Katarzyna w Katarzynie, córce bandyty (chor. J. Perrot / R. Turczynowicz / H. Meunier i A. Gillert, muz. C. Pugni, 1895). W styczniu 1896 roku, po ustąpieniu ze sceny Zofii Ostrowskiej, otrzymała tytuł primabaleriny. Wykonywała czołowe role m.in.: Lou-Lou w Damie kierowej (chor. R. Grassi, muz. F. Spetrini, 1896), Teresa w Postoju kawalerii (chor. L. Iwanow, muz. I. Armsheimer, 1897), Lizetta w Bazarze paryskim (chor. L. Iwanow, muz. R. Drigo, 1897), Liza w Zaczarowanym flecie (chor. L. Iwanow, muz. R. Drigo, 1897), w solo-mazurze w Weselu w Ojcowie (chor. trad. / H. Meunier, muz. K. Kurpiński, J. Damse).Wystąpiła jeszcze we wstawce baletowej w operze Hrabina (muz. S. Moniuszko, chor. R. Grassi, 1899). Specjalnie dla niej Grassi zamierzał przenieść na warszawską scenę wersję petersburskiej premiery Jeziora łabędziego (chor. M. Petipa, L. Iwanow, muz. P. Czajkowski). Jednak decyzja o ślubie sprawiła, że artystka zrezygnowała z dalszych występów na scenie (w roli Odetty-Odylii wystąpiła specjalnie zaangażowana Cecylia Cerri). Dnia 15 czerwca 1900 wystąpiła na swoim benefisie w balecie Syrena.
„Był to talent pierwszorzędny. Poza doskonałym wyszkoleniem, odznaczała się w tańcu niezwykłym urokiem” (P. Owerłło, Z tamtej strony rampy, Kraków 1957, s. 226). Była prawdopodobnie pierwszą polską baleriną, która wykonywała wirtuozowski piruet fouetté. Ceniono ją jednak nie tylko za wdzięk i świetne przygotowanie techniczne, ale także za skromność i szlachetność charakteru, gdyż nie uczestniczyła w zakulisowych intrygach („Echo Muzyczne i Teatralne” 1896, nr 20, s. 239).
Zginęła wraz z mężem w Warszawie w 1944 roku. Oboje, jako ofiary hitlerowskiej okupacji, mają symboliczny grób na warszawskich Powązkach, kw.200, rz. 3, m. 22.
Joanna Sibilska-Siudym
