François Gabriel Le Doux

Mąż modystki francuskiej z domu Lex. Tancerz Opery Paryskiej, choreograf i pedagog. Kształcił się w szkole Opery Paryskiej pod kierunkiem Gaetana Vestrisa.

Od 1770 roku był tancerzem w zespole baletowym Opery Paryskiej. W sezonie 1776/77 awansował na stanowisko koryfeja, a rok później stanął na czele całej grupy koryfejów. Występował w ówczesnym repertuarze Opery m.in. w baletach: Les Petits Riens (chor. J. G. Noverre, muz. W. A. Mozart, 1778), Anette et Lubin (chor. J. G. Noverre, muz. N.N., 1778), La Chercheuse d’esprit (chor. M. Gardel, muz. N.N., 1778), Mirza et Lindor (chor. M. Gardel, muz. F. J. Gossec, 1779), Echo et Narcisse (chor. J. G. Noverre, muz. Ch. W. Gluck, 1779).

W 1782 roku przybył do Polski i został zaangażowany przez podskarbiego litewskiego Antoniego Tyzenhauza na stanowisko baletmistrza i nauczyciela baletu do szkoły artystycznej w jego majątku w Postawach. Prowadził lekcje tańca w szkole (tzw. baletni), w której uczyło się ponad trzydzieścioro dzieci poddańczych (do grona najlepszych jego uczniów należeli Marianna Malińska, Dorota Sitańska i Michał Rymiński).Wykształcony przez niego zespół dawał przedstawienia w teatrze dworskim w Grodnie, m.in. Balet wód, czyli kąpiele Diany (1784). Po śmierci Tyzenhauza w 1785 roku zespół, na mocy jego testamentu, został przekazany królowi Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu. Grupa przeniosła się do Warszawy, zyskując miano Tancerzy jego Królewskiej Mości, a jej baletmistrzem został Le Doux.

Jego debiutem choreograficznym na scenie Teatru Narodowego był balet Hylas i Sylwia (muz. F. J. Gossec, 15 sierpnia 1785). Następnie opracował spektakle: Zgromadzenie sztuk (muz. N. N., 1785), Miłość każdemu wiekowi właściwa (muz. J. Stefani, 1785), Dzwonek (Dzierżawca oszukany, czyli dzwonek, muz. E. R. Duni?, 1786), Mirza i Lindor (muz. F. J. Gossec, 1786), Anetka i Lubin (muz. G. Pugnani?, 1786), Wybiegi miłosne (muz. F. Granier?, 1786), Nina, czyli szalona z miłości (muz. J, H. Hart, 1787), Scytowie przez Minerwę zgromieni (muz. N.N., Teatr na Wyspie w Łazienkach, 1787), Miłość we łzach utopiona (muz. N.N., 1787), Inkle i Jaryka, czyli bohaterka amerykańska (muz. J. H. Hart, 1787), Bastien i Bastienne (muz. Gaetano, 1787), Młoda Francuzka w seraju (muz. F. Granier, 1788), Dzień wieśniaczy (muz. N.N., 1788) i Wanda, królowa Polski (muz. N.N., 1788).  Poza tym opracował wstawki baletowe do oper, sztuk teatralnych i divertissement m.in.: Balet hiszpański do Wesela Figara P. Beaumarchais'go, scenę baletową w Królu w kraju rozkoszy F. Zabłockiego, divertissement tureckie do Mieszczanin szlachcicem Moliera, wstawki do oper Ariarate (muz. A. Tarchi), Święto seraju (muz. W. A. Mozart?), La belle Arsène (muz. P. A. Monsigny) oraz cztery kadryle: wiejski, angielski, krakowski i kozacki.

18 marca 1789 roku odbył się jego benefis, a posadę baletmistrza przejął Daniel Curz. Pomimo starań nie wrócił już na dawne stanowisko. W czasie insurekcji kościuszkowskiej w 1794 roku przebywał w Warszawie. W wynajętym pałacu Teppera urządził na własny koszt lazaret. Był członkiem milicji miasta Warszawy w randze porucznika i należał do szesnastu „adiunktów municypalnych” oddanych królowi do stałej asysty. Po upadku powstania udzielał prywatnych lekcji tańca.

W latach 1798–1803 roku organizował bale dziecięce w salach redutowych w gmachu teatru przy ulicy Długiej, a następnie w Pałacu Radziwiłłowskim, które urozmaicał występami artystycznymi.

W 1800 roku otworzył w Warszawie własną szkołę baletową, do której uczęszczało ponad trzydzieścioro dzieci. W latach 1803–1805 jego grupa występowała z zespołem Wojciecha Bogusławskiego. W 1803 roku wystawił scenę taneczną w operze Telemak, królewicz Itaki (muz. F. A. Hoffmeister) i balety: Zabawa wiejska, Miłość każdemu wiekowi właściwa (wznowienie), Korsarze zrabowani, Starożytności Herkulanum, Dezerter, Święto winobrańców, Mirza i Lindor, Sierota hiszpańska i Podwieczorek Mirzy. W 1804 jego zespół zaprezentował balety: Kora i Alonzo, Zaślubiny Góralów, Serajowe zazdrości, Figle miłości, Rekrut, Wenus i Apollo, Uczniowie Terpsychory, a w 1805 Dziewicę róży w Salenci oraz Kozaki i Węgrzyny (muz. Hart).

W miesiącach letnich 1804 roku zespół baletowy Le Doux odniósł sukcesy w czasie występów gościnnych w Gdańsku (wyróżniały się tancerki: Joanna Górska (?) Szyjewska i Maria Krzesińska). Mimo to z powodu kłopotów finansowych grupa została rozwiązana w marcu 1805 roku. W latach 1807–1808, po wycofaniu się z pracy pedagogicznej i choreograficznej, Le Doux prowadził kasyno i sale redutowe, w których organizował zabawy taneczne. W 1817 otworzył własną szkołę tańców salonowych, gdzie z powodzeniem udzielał lekcji. Rok później ubiegał się bezskutecznie o posadę tancmistrza w Uniwersytecie Warszawskim.

Jest pochowany w katakumbach na warszawskim Cmentarzu Stare Powązki: rz. 185, m.4. 

Joanna Sibilska-Siudym