-
Nota biograficzna
HENRYK KAWALSKI (13 VIII 1869 Rogolin k/Radomia – 13 IV 1931 Warszawa), reżyser. W młodości był śpiewakiem (we Włoszech, Lwowie i Warszawie), a także aktorem i później - pedagogiem. Zdobył solidną wiedzę w zakresie reżyserii, pedagogiki wokalnej i aktorstwa operowego. Przez siedem lat (1916-1923) zajmował stanowisko reżysera opery w Teatrze Wielkim. Jego przedstawienia charakteryzowała logika sytuacyjna i emocjonalna, a wymagania sceniczne stawiane śpiewakom uznawano za nowoczesne. Doskonałą opinię zyskał jego Straszny dwór Moniuszki (1916) z iluzjonistycznymi obrazami życia szlacheckiego dworu, nie brakło mu stylowych inscenizacyjnych pomysłów w mozartowskim Uprowadzeniu z seraju (1917), ani w Orfeuszu i Eurydyce Glucka (1918), wg greckiego mitu. Zabłysnął za dyrekcji Korolewicz-Waydowej, i cztery jeszcze sezony pracował z Emilem Młynarskim. Reżyserował liczne prapremiery polskie i opery z rodzimego repertuaru, jak Lilie Szopskiego (1916), Eros i Psyche Różyckiego (1917), Stara baśń Żeleńskiego (1918), Grajek Joteyki i Maria Statkowskiego (1919), Dola Wallek-Walewskiego (1920), Goplana Żeleńskiego (1921), Rej w Babinie Adamusa (1922), Na postoju Rogowskiego (1923). On też był reżyserem pierwszych przedstawień operowych z udziałem scenograficznym Wincentego Drabika (Halka Moniuszki 1919, Casanova Różyckiego 1923). Wyreżyserował również słynną premierę Tristana i Izoldy Wagnera (1921); z Arturem Rodzińskim zrealizował Kawalera srebrnej róży Straussa (1922), zgodnie z wolą dyrekcji opierając tę inscenizację na wzorach wiedeńskich.
Publikował artykuły i recenzje. Wydał książkę Zasady gry scenicznej dla śpiewaka operowego (Warszawa 1928), pierwszą z tej dziedziny na polskim gruncie. Założenia teoretyczne oparł w niej na ideach François Delsarte'a, twórcy systemu gry aktorskiej z połowy XIX wieku, modnego w epoce modernizmu, przykłady zaś i ćwiczenia czerpał z warszawskich przedstawień. Sformułował „dziesięcioro przypomnień dla śpiewaka operowego”. Z zasobu środków aktorskich wykreślał minoderię, patos zalecał stosować tylko w uzasadnionych sytuacjach, pantomimę radził zastąpić mimiką. Zwracał uwagę na konieczność "wygrywania" pauz, podkreślał wartość emocjonalnego kontaktu z publicznością. 14 IV 1923 roku obchodził na scenie Teatru Wielkiego 30.lecie pracy artystycznej.
Za: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego, t. I, Warszawa 1973
