Zbigniew Strzałkowski

Zbigniew Strzałkowski ‒ pierwszy solista baletu Teatru Wielkiego w latach 1966-77, pedagog baletu i choreograf. Urodził się w Radomiu, gdzie po wojnie ukończył liceum ogólnokształcące. Jednocześnie w latach 1946–48 uczęszczał na zajęcia taneczne w prywatnej szkole rytmiki, plastyki, tańca klasycznego i scenicznego, prowadzonej tam przez byłą tancerkę Helenę Halinę Stadnicką (z domu Jasiewicz), która pod nazwiskiem Jazevitch występowała kiedyś krótko m.in. w Baletach Rosyjskich Diagilewa.

Po maturze wyjechał do Warszawy i został adeptem w zespole baletowym prowadzonym przez Leona Wójcikowskiego w Teatrze Nowym. Zadebiutował tam jako tancerz 19 marca 1949 roku w operetce Zemsta nietoperza (muz. J. Strauss II, reż. S. Perzanowska, chor. L. Wójcikowski). W sezonie 1949/50 tańczył już w balecie Opery Warszawskiej pod kierownictwem Stanisława Miszczyka. Kolejne dwa lata spędził w Zespole Artystycznym Domu Wojska Polskiego (późniejszy Zespół Pieśni i Tańca Wojska Polskiego), gdzie choreografem był Mikołaj Kopiński, który w połowie 1952 roku objął kierownictwo baletu Opery Śląskiej w Bytomiu i zaproponował mu stanowisko solisty. W sezonie 1952/53 występował tam m.in. jako Książę w Kopciuszku (chor. M. Kopiński, muz. S. Prokofiew, 1953) i solista w scenie tanecznej w operze Fra Diavolo (muz. D. Auber, reż. B. Fotygo-Folański, chor. M. Kopiński, 1953).

W 1954 roku powrócił do Warszawy i został zatrudniony jako solista w Operze. Występował tam w repertuarze klasycznym i neoklasycznym, tańcząc takie role, jak: Parys (1955) i Romeo (1959) w Romeo i Julii (chor. J. Gogół, muz. S. Prokofiew), Herkules w scenie baletowej opery Hrabina (muz. S. Moniuszko, reż. B. Jankowski, chor. L. Wójcikowski, 1955) i Pasterz w operze Dama pikowa (muz. P. Czajkowski, reż. W. Brégy, chor. L. Wójcikowski, 1955), Książę Zygfryd i solista Tańca hiszpańskiego w Jeziorze łabędzim (chor. S. Miszczyk, muz. P. Czajkowski, 1956), solista Nocy Walpurgi w operze Faust (muz. Ch. Gounod, reż. L. René, chor. S. Miszczyk, 1956), Diabeł w Panu Twardowskim (chor. S. Miszczyk, muz. L. Różycki, 1957), Murzyn w Szeherezadzie (chor. M. Fokin / L. Wójcikowski, muz. N. Rimski-Korsakow, 1958), Faun w Popołudniu fauna (chor. W. Niżyński / L. Wójcikowski, muz. C. Debussy, 1958), Maur w Pietruszce (chor. M. Fokin / L. Wójcikowski, muz. I. Strawiński, 1958), Hrabia Albert w Giselle (chor. trad. / K. Siergiejew i N. Dudinska, muz. A. Adam, 1960), ponownie Książę Zygfryd w Jeziorze łabędzim (chor. trad. / W. Burmeister, P. Gusiew / N. Konius i A. Sobol, muz. P. Czajkowski, 1961), Daniło w Kamiennym kwiecie (chor. A. Tomski, muz. S. Prokofiew, 1961), Strzelec w Świteziance (chor. J. Gogół, muz. E. Morawski, 1962), Chłopiec w Zaczarowanej oberży (chor. W. Gruca, muz. A. Szałowski, 1962), solista w Soirées et matinées musicales (chor. A. Rodrigues, muz. B. Britten, 1964) i Basilio w Don Kichocie (chor. trad. / A. Cziczinadze, muz. L. Minkus, 1964). Miał świetną prezencję i był bardzo dobrym partnerem, co predysponowało go do głównych partii w repertuarze klasycznym.

Po przeniesieniu zespołów opery i baletu do odbudowanego Teatru Wielkiego, od 1 września 1966 roku znalazł się w wyodrębnionej wtedy wąskiej grupie pierwszych solistów baletu. Wystąpił tu w kolejnych rolach, jako: solista Mazura w operze Straszny dwór (muz. S. Moniuszko, reż. J. Merunowicz, chor. Z. Kiliński, 1965), Książę Zygfryd w Jeziorze łabędzim (chor. trad. / R. Kuzniecowa, muz. P. Czajkowski, 1966), solista Nocy Walpurgi w operze Faust (muz. Ch. Gounod, reż. V. Štros, chor. S. Stanisławska, 1966), solista Nokturnu w balecie Nokturn i Tarantela (chor. W. Gruca, muz. K. Szymanowski, 1966), Harnaś w Harnasiach (chor. E. Papliński, muz. K. Szymanowski, 1966), tytułowy Pan Twardowski (chor. S. Miszczyk, muz. L. Różycki, 1968), Hrabia Albert w Giselle (chor. trad. / A. Cziczinadze, muz. A. Adam, 1968), Paolo w balecie Francesca da Rimini (chor. A. Cziczinadze, muz. P. Czajkowski, 1968), Harmodius w Spartakusie (chor. J. Czanga, muz. A. Chaczaturian, 1968), Parys w Romeo i Julii (chor. A. Cziczinadze, muz. S. Prokofiew, 1970), ponownie tytułowy Pan Twardowski (chor. W. Gruca, muz. L. Różycki, 1973), raz jeszcze Maur w Pietruszce (chor. M. Fokin / L. Wójcikowski, muz. I. Strawiński, 1973) oraz Florian w Stanisławie i Annie Oświęcimiach (chor. W. Gruca, muz. M. Karłowicz, 1976). 31 marca 1977 roku zakończył karierę sceniczną.

W latach 1955–59 studiował równocześnie na wydziale choreograficznym (dział baletmistrzowski) w warszawskiej Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej. W 1961 roku pełnił krótko obowiązki kierownika baletu w Operze Warszawskiej. Był asystentem baletmistrzów i choreografów: Natalii Konius (1961), Françoise Adret (1962), Birgit Cullberg i Anne-Marie Lagerborg (1975). W latach 1964-69 uczył tańca klasycznego w warszawskiej szkole baletowej, jego uczniami byli m.in. Jerzy Barankiewicz i Ryszard Węgrzynek. W 1972 roku przebywał na trzymiesięcznym stażu tańca nowoczesnego i jazzowego w Londynie. W 1988 roku prowadził z kolei zajęcia na Międzynarodowym Kursie Polskich Tańców Narodowych zorganizowanym w Gdańsku przez Polski Ośrodek International Theatre Institute (ITI).

Pracował jako choreograf w polskich i zagranicznych teatrach muzycznych. Zrealizował sceny taneczne do takich przedstawień, jak: Falstaff dla Teatru Wielkiego w Warszawie (muz. G. Verdi, reż. R. Resnik, 1975), Halka w Deutsch-Sorbisches Volkstheater w Budziszynie (muz. S. Moniuszko, reż. H.-J. Paentzer, 1976), Sprzedana narzeczona dla Opery i Operetki w Bydgoszczy (muz. B. Smetana, reż. H. Mozer, 1977), Róża wiatrów w Teatrze Muzycznym w Lublinie (muz. B. Mokrousow, reż. B. Artemska, 1977), Sztygar dla Teatru Muzycznego w Łodzi (muz. C. Zeller, reż. B. Artemska, 1977) i Teatru Muzycznego we Wrocławiu (reż. R. Kubiak, 1978), Wiedeńska krew w Teatrze Muzycznym w Poznaniu (muz. J. Strauss, reż. B. Artemska, 1978), Charpillon dla Teatru Muzycznego w Lublinie (muz. I. Hofstetter, reż. B. Artemska, 1979), Baron cygański dla Teatru Muzycznego w Szczecinie (muz. J. Strauss II, reż. T. Bursztynowicz, 1979), Pastorałka L. Schillera w Teatrze im. A. Fredry w Gnieźnie (reż. H. Mozer, 1979), Gondolierzy dla Teatru Muzycznego w Poznaniu (muz. S. W. Gilbert, A. Sullivan, reż. B. Artemska, 1980), Carewicz dla Teatru Muzycznego w Szczecinie (muz. F. Léhar, reż. B. Artemska, 1981), Panna wodna w Teatrze Muzycznym w Poznaniu (muz. J. Lawina-Świętochowski, reż. B. Artemska, 1981), Halka dla Teatro Verdi w Trieście (muz. S. Moniuszko, reż. A. Fassini, 1982) i Noc w Wenecji w Operze i Operetce w Bydgoszczy (muz. J. Strauss, reż. R. Pietruski, 1985).

Współpracował także jako choreograf z teatrami dramatycznymi, m.in. przy spektaklach: Edward II Ch. Marlowa w Teatrze im. W. Siemaszkowej w Rzeszowie (reż. J. Błeszyński, 1984), Popiół i diament J. Andrzejewskiego w Teatrze im. J. Kochanowskiego w Opolu (reż. J. Błeszyński, 1984), Smok E. Szwarca w Lubuskim Teatrze im. L. Kruczkowskiego w Zielonej Górze (reż. J. Różewicz, 1985), Czarujący łajdak P. Chesnota w Teatrze Dramatycznym w Elblągu (reż. J. Marso, 1986), O mój rozmarynie J. Błeszyńskiego w jego reżyserii w Teatrze Śląskim im. S. Wyspiańskiego w Katowicach (1988), Taka noc nie powtórzy się więcej K. Stefanowicza w Teatrze Bagatela w Krakowie (reż. W. Gawroński, 1986), Królewna Śnieżka J. Rakowieckiego i J. Wittlina w Teatrze im. S. Jaracza w Olsztynie (reż. S. Domańska, 1989) i Narzeczona rozbójnika A. Uhry w Teatrze Popularnym w Warszawie (reż. L. Goff, 1989).

Został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi (1970), Złotym Krzyżem Zasługi (1976), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1976) i Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1985). Zmarł w Warszawie, ale pochowany został w grobie rodzinnym w Radomiu: 12A /1/19, grób 18779.

Joanna Sibilska-Siudym