Aleksander Bardini

ALEKSANDER  BARDINI (17 XI 1913 Łódź – 30 VII 1995 Warszawa), reżyser. Będąc uczniem gimnazjum, grał na skrzypcach w orkiestrze Towarzystwa Muzyczno-Literackiego „Hazomir” w Łodzi. W latach 1932–1935 studiował na Wydziale Aktorskim Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej (PIST), po dyplomie zaangażował się jako aktor do teatru w Wilnie. Od 1936 r. studiował w PIST na Wydziale Reżyserskim i tam spotkał swego mistrza: Leona Schillera. Na przedstawienie dyplomowe przygotował, wraz z kolegami, Piosnkę wujaszka Jana Aleksandra Fredry wystawioną w Teatrze Letnim, przedstawienie z muzyką na małą orkiestrę (1939). Wiosną znalazł się w zespole Teatru Wołyńskiego w Lublinie, a po wybuchu wojny – we Lwowie, w utworzonym przez władze Ukrainy Państwowym Polskim Teatrze Dramatycznym (1940). Po wkroczeniu Niemców (1941) ukrywał się w bunkrze, stracił rodziców i siostrę. Gdy ponownie do Lwowa wkroczyła Armia Radziecka (1944) i Teatr Polski został reaktywowany, reżyserował przedstawienia i założył przyteatralne studio aktorskie dla młodzieży. Wraz z zespołem ewakuowanego Teatru przyjechał do Katowic (1945), grał i reżyserował w Teatrze Śląskim. Po pogromie Żydów w Kielcach (1946) opuścił wraz z rodziną Polskę. Pracował w teatrze żydowskim w Monachium, wyemigrował do Kanady (1948), lecz tęsknił za krajem i polskim teatrem. Dzięki staraniom Leona Schillera powrócił (1950), związał się z warszawskim Teatrem Polskim jako reżyser i Państwową Wyższą Szkołą Teatralną jako wykładowca.

            Zadebiutował reżyserią operową w Operze Śląskiej, wystawiając Damę pikową Czajkowskiego (1950) z Andrzejem Hiolskim w roli Jeleckiego. Dowiódł, co rzadkie, iż w jednej osobie łączy kompetencje teatralne i muzyczne. W 1952 r. wziął udział w ogólnopolskiej naradzie operowej, której przewodniczył Leon Schiller. W Operze Warszawskiej wyreżyserował Borysa Godunowa Musorgskiego (1960), za dyrekcji i pod batutą Jerzego Semkowa, w scenografii Teresy Roszkowskiej, z kreacją Bernarda Ładysza w roli tytułowej; przedstawienie przeszło do legendy polskiego teatru operowego. W jego reżyserii i również w scenografii Roszkowskiej Opera Warszawska wystawiła następnie Don Pasquale Donizettiego (1961), w skrajnie potraktowanej konwencji opery buffa.

            Kiedy dyrekcję Opery Warszawskiej objął Bohdan Wodiczko (1961), Bardini zaangażował się silnie w realizowaną  wówczas ideę nowoczesnego teatru muzycznego. W Królu Edypie Strawińskiego przyjął (po pewnym czasie) rolę Narratora (1962) i wielokrotnie w niej występował, także podczas występów gościnnych Opery. Wespół z Wodiczką jako dyrygentem zrealizował polskie premiery Zamku Sinobrodego Bartóka i Więźnia Dallapiccoli w scenografii Tadeusza Kantora (1963) oraz zinterpretowany w stylu buffo Straszny dwór Moniuszki w scenografii Roszkowskiej (1963). Później, w odbudowanym Teatrze Wielkim, wyreżyserował prapremierę Jutra Bairda według Conrada, pod dyrekcją Witolda Rowickiego (1966). Stołeczna scena operowa zawdzięcza mu także jedno z najpiękniejszych swych przedstawień: Otella Verdiego pod batutą Jana Krenza w olśniewającej scenografii Andrzeja Majewskiego (1969), jak również jedno z najambitniejszych: polską premierę Elektry Straussa zrealizowaną przez tych samych artystów (1971). Bardini był również współautorem przekładów na polski wystawianych w Operze Warszawskiej i Teatrze Wielkim utworów. Jego reżyserskie egzemplarze partytur (obecnie w zbiorach Gabinetu Rękopisów BUW) służyć mogą za wzór pracy reżysera operowego.

            Poza warszawską sceną wyreżyserował jeszcze w Polsce Cosí fan tutte Mozarta z zespołem Warszawskiej Opery Kameralnej (1975), a za granicą Halkę w Wiedniu (1965), Samsona i Dalilę Saint-Saënsa w Zagrzebiu (1966)  i Kolonii (1968) oraz Katarzynę Izmajłową Szostakowicza w Amsterdamie (1977). Reżyserował przedstawienia teatralne; grał często w teatrach i filmach. Ze studentami PWST przez całe lata przygotowywał znakomite, złożone z piosenek i pieśni, przedstawienia muzyczne. Cieszył się niebywałą popularnością dzięki telewizyjnym programom Spotkania z profesorem Aleksandrem Bardinim. Był niezastąpionym wykonawcą partii mówionych w koncertach filharmonicznych. Nieprzerwanie występował w radio. Zadziwiał renesansową wszechstronnością. Zajął trwałe miejsce w dziejach teatru polskiego, a w dziejach teatru operowego – miejsce szczególne.

         Za: Aleksander Bardini 1913–1995, „Pamiętnik Teatralny” 2010, z. 3–4 (numer monograficzny).