Ireneusz Wiśniewski

Pierwszy solista baletu Teatru Wielkiego w latach 1977-81, potem solista zespołów baletowych Deutsche Oper w Berlinie Zachodnim (1982-84) i Deutsche Oper am Rhein w Düsseldorfie (1984–96), a w latach 1999-2007 baletmistrz w Teatrze Wielkim – Operze Narodowej.

Urodził się w Warszawie. Uczył się w warszawskiej szkole baletowej m.in. pod kierunkiem Zygmunta Dąbrowskiego i Giennadija Ledjacha. Debiutował na scenie Teatru Wielkiego w jeszcze jako uczeń, występując w roli Dorosłego Dziadka w Dziadku do orzechów w szkolnym przedstawieniu w choreografii Giennadija Ledjacha (muz. P. Czajkowski, 1973). W 1975 roku zakończył naukę i został zaangażowany do zespołu baletowego Teatru Wielkiego. Już w rok później awansował na stanowisko koryfeja. W 1977 roku był już solistą, a od początku sezonu 1977/78 pierwszym solistą baletu warszawskiego. Wkrótce został też laureatem I nagrody w grupie seniorów III Konkursu Tańca Scenicznego i Choreografii w Gdańsku (1979) i VI nagrody III Światowego Konkursu Baletowego w Osace, gdzie wystąpił w duecie z Barbarą Rajską (1980).

W Teatrze Wielkim występował w repertuarze klasycznym i neoklasycznym. Miał w dorobku takie role, jak: Oficer w Spartakusie (chor. J. Czanga, muz. A. Chaczaturian, 1975), Wielbiciel w Symfonii fantastycznej (chor. W. Borkowski, muz. H. Berlioz, 1975), Czarny Kot i Diabeł w Panu Twardowskim (chor. W. Gruca, muz. L. Różycki, 1975), solista w Tańcu hiszpańskim (1975) i Książę Zygfryd (1982) w Jeziorze łabędzim (chor. trad. / B. Chaliułow, muz. P. Czajkowski), Duch Róży w Le Spectre de la rose (chor. M. Fokin / R. Kuzniecowa, muz. C. M. von Weber, 1975), Amant w Karnawale (chor. W. Gruca, muz. R. Schumann, 1975), solista w pas de deux I aktu i Książę Albert w Giselle (chor. trad. / A. Gridin, I. Michajliczenko, muz. A. Adam, 1976), solista w III Symfonii (chor. W. Gruca, muz. T. Baird, 1976), Adorator Anny w Stanisławie i Annie Oświęcimach (chor. W. Gruca, muz. M. Karłowicz, 1976), Nilas w Księżycowym reniferze (chor. B. Cullberg, muz. K. Rüssager, 1976), Colas w Córce źle strzeżonej (chor. F. Ashton, muz. F. Hérold, 1977), Młodzieniec II i Młodzieniec I w Wariacjach (chor. H. Konwiński, muz. B. Britten, 1978), Hipolit w Fedrze (chor. S. Lifar, muz. G. Auric, 1978), Faun w Popołudniu fauna (chor. S. Lifar, muz. C. Debussy, 1978), solista Adagia w Suite en blanc (chor. S. Lifar, muz. E. Lalo, 1978), Poeta w Duchu morza (chor. Yuriko, muz. T. Szeligowski, 1978), Murzyn w Szeherezadzie (chor. R. Kuzniecowa, muz. N. Rimski-Korsakow, 1979), José w Carmen (chor. W. Jelizariew, muz. G. Bizet / R. Szczedrin, 1979), solista w Symfonii klasycznej (chor. W. Jelizariew, muz. S. Prokofiew, 1980), solista w Pas de trois (chor. A. Méndez, muz. M. Mauri, 1980), Diabeł w Stworzeniu świata (chor. M. Kůra, muz. A. Pietrow, 1981), solista w balecie Jak być? (chor. J. Graczyk, muz. H. M. Górecki, 1981) i w Pieśniach Ewy Demarczyk (chor. P. Sokólski, muz. Z. Konieczny, A. Zarycki, 1981), Franciszek w Coppelii (chor. trad. / A. Messerer, muz. L. Delibes, 1981) i On-dorosły w Fantazjach (chor. E. Walter, muz. P. Czajkowski, 1981). Ta ostatnia współpraca z wybitnym niemieckim choreografem Erichem Walterem z Düsseldorfu zmobilizowała go wkrótce do kariery zagranicznej. Ale wcześniej występował jeszcze w duecie z Ewą Głowacką na VI Międzynarodowym Festiwalu Baletowym w Hawanie na Kubie (1978) oraz podczas koncertów baletowych w Peru (Lima i Truchillo, 1978), a także solo w gali baletowej w Karlsruhe (1980).

Po wprowadzeniu stanu wojennego w Polsce wyjechał jednak najpierw do Berlina Zachodniego, gdzie w latach 1982-84 był solistą baletu w Deutsche Oper i podobnie jak wcześniej Waldemar Wołk-Karaczewski został tam jednym z partnerów amerykańskiej gwiazdy baletu Evy Evdokimovej. Występował w Berlinie m.in. jako: Daphnis w balecie Daphnis und Chole (Dafnis i Chloe, chor. H. Van Manen, muz. C. Debussy, 1982), tancerz w spektaklu Tutuguri (chor. M. Pendleton, muz. W. Rihm, 1982), Książę Albrecht w Giselle (chor. trad. / A. Tudor, muz. A. Adam, 1982), wykonawca partii Kastagnetten w balecie Percussion for Six Men (chor. V. Nebrada, muz. L. Gurst, 1983), Śmierć w Der Grüne Tisch (Zielony stół, chor. K. Jooss, muz. F. Cohen, 1983), solista w La Valse (chor. G. Balanchine, muz. M. Ravel, 1983) i w pas de trois w balecie Agon (chor. G. Balanchine, muz. I. Strawiński, 1983), partner baleriny Charlotte Butler w dwuosobowym w balecie Sarkasmen (chor. H. van Manen, muz. S. Prokofiew, 1983), Viderik w Eine Volkssage (Opowieść ludowa, chor. P. Schaufuss wg A. Bournonville'a, muz. N. W. Gade i J. P. E. Hartmann, 1983), Książę Zygfryd w Jeziorze łabędzim (chor. trad. / K. MacMillan, muz. P. Czajkowski, 1983), solista w duecie Twilight (chor. H. van Manen, muz. J. Cage, 1983), tancerz w Bolerze (chor. M. Béjart, muz. M. Ravel, 1983), solista w duecie Tchaikowsky-Pas de deux (chor. G. Balanchine, muz. P. Czajkowski, 1983), James w La Sylphide (Sylfida, chor. P. Schaufuss wg A. Bournonville'a, muz. H. S. Løvenskield, 1983), a także solista w baletach Blaue Haut (chor. J. Kylián, muz. collage, 1984) i The Leaves are Fading (chor. A. Tudor, muz. A. Dvořák, 1984).

Z kolei w latach 1984–96 był solistą baletu Deutsche Oper am Rhein w Düsseldorfie pod dyrekcją Ericha Waltera, gdzie występował m.in. jako: solista w Serenadzie (chor. G. Balanchine, muz. P. Czajkowski, 1984), tancerz w Sinfonie in D (chor. J. Kylián, muz. J. Haydn, 1984), solista w baletach: Scotch Symphony (chor. G. Balanchine, muz. F. Mendelssohn Bartholdy, 1984), Rückkerhr ins Fremde Land (chor. J. Kylián, muz. L. Janáček, 1985) i La Mer (chor. R. Petit, muz. C. Debussy, 1985), Colin w La Fille mal gardée (Córka źle strzeżona, chor. H. Spoerli, muz. L. J. F. Hérold, P. L. Hertel / J.-M. Damase, 1985), Poeta w Les Sylphides (Sylfidy, chor. M. Fokin, muz. F. Chopin, 1986), Solor w scenie Königreich der Schatten (Królestwo cieni) z baletu La Bayadère (Bajadera, chor. M. Petipa, muz. L. Minkus), Tybalt w Romeo i Julii (chor. E. Walter, muz. S. Prokofiew, 1986), Franz w Coppelii (chor. H. Spoerli, muz. L. Delibes. 1986), solista w baletach: Dialog (chor. P. Bortoluzzi, muz. E. Grieg, 1986), Picasso (chor. P. Bortoluzzi, muz. P. Hindemith, G. Ligeti, V. D. Kirchner, R. Grippe, 1986) i Lieder ohne Wirte (chor. H. van Manen, muz. F. Mendelssohn Bartholdy, 1987), Edyp w balecie Sphinx (chor. G. Tetley, muz. B. Martinů, 1987), solista w baletach: Sonate und Cantate (chor. M. Béjart, muz. J. S. Bach, 1987) i Medeia (chor. P. Breuer, muz. S. Barber, 1987), Podróżnik i On w Aimer l'amour (chor. P. Bortoluzzi, muz. R. Schumann, H, Berlioz, F. Mendelssohn Bartholdy, 1988), Książę w balecie Der Nussknacker (Dziadek do orzechów, chor. H. Spoerli, muz. P. Czajkowski, 1988), solista z Monique Janottą jako partnerką w balecie Wagner (chor. U. Scholz, muz. R. Wagner, 1989), Eduard w Die Wahlverwandtschaften (Powinowactwo z wyboru) według Goethego (chor. T. Schilling, muz. F. Schubert) oraz solista w baletach: Pentimento (chor. V. Nebrada, muz. J. S. Bach, 1990), Three Pieces (chor. H. van Manen, muz. G. Bacewicz, 1992), Goldberg-Variationen (chor. H. Spoerli, muz. J. S. Bach, 1993), Stravinsky Violin Concerto (chor. G. Balanchine, muz. I. Strawiński, 1993), Der Feuervogel (Ognisty ptak, chor. H. Spoerli, muz. I. Strawiński, 1993) i Ein Sommernachtstraum (Sen nocy letniej, chor. H. Spoerli, muz. F. Mendelssohn Bartholdy, Ph. Glass S. Reich, 1994). Współpracował także gościnnie z zespołami baletowymi w Bazylei, Essen, Kolonii i Oslo.

Po zakończeniu kariery scenicznej, w latach 1996–98 studiował metodykę tańca klasycznego w Wyższej Szkole Muzyki i Tańca (Hochschule für Musik und Tanz) w Kolonii. W 1999 roku został zaproszony przez Emila Wesołowskiego, ówczesnego dyrektora baletu w Teatrze Wielkim – Operze Narodowej, do powrotu na macierzystą scenę w charakterze asystenta dyrektora baletu i baletmistrza. Powrócił wtedy na stałe do kraju i przez kolejne sezony wspierał organizację pracy artystycznej zespołu, prowadził codzienne lekcje tańca klasycznego z tancerzami oraz próby repertuaru, dzieląc się wielkim doświadczeniem artystycznym zdobytym podczas swojej pięknej kariery na ważnych europejskich scenach baletowych. Był także asystentem choreografów pracujących w tamtych latach w naszym teatrze, takich jak: Mats Ek, Natalia Makarowa, Jiří Kylián, Boris Ejfman, Irek Muchamiedow i Emil Wesołowski.

Miał zaledwie 51 lat, gdy zmarł nagle 7 sierpnia 2007 roku w Ełku podczas letniej przerwy urlopowej. Wszędzie, gdzie pracował, pozostawiał po sobie niezatartą opinię znakomitego tancerza i partnera scenicznego, ale też człowieka wyjątkowej skromności i wielkiego profesjonalizmu. Został pochowany 14 sierpnia na warszawskim Cmentarzu Komunalnym Północnym na Wólce Węglowej: kw. O-II-12, rz. 2, gr. 16.

Koledzy z Teatru Wielkiego – Opery Narodowej żegnali go wzruszającym wspomnieniem, w którym czytamy m.in.: „Irek Wiśniewski był naszym Kolegą i pedagogiem przez blisko dziesięć lat. Wszyscy wiedzieliśmy o jego wspaniałej karierze tancerza, choć on sam nigdy się z tym nie afiszował. Czasem tylko, z rozmów prowadzonych w trakcie przerw między próbami lub w teatralnym bufecie, kiedy mówił o swojej pracy, wyłaniał się obraz wspaniałego artysty, który pracował z najwybitniejszymi tancerzami i choreografami. Jego koleżanki i koledzy, z którymi pracował, tak z Warszawy, jak i Düsseldorfu, Berlina czy Oslo, zawsze mówili o nim jako o świetnym artyście i dobrym Człowieku. (…) Cechowała go również niezwykła artystyczna skromność, kiedy mówił o swoich artystycznych spotkaniach z wybitnymi ludźmi sceny, jak o czymś najzwyczajniejszym w świecie, bez koncentrowania się na swojej osobie. Ta skromność i prostota ujawniały się również w jego pracy pedagoga i asystenta choreografa. Nigdy nie podkreślał ważności własnej roli, ale dążył z żelazną konsekwencją i uporem do tego, by wydobyć z tancerzy podczas prób jak najwięcej i by dochować wierności dziełu choreografa, które zostało mu powierzone. (…) Był pasjonatem i entuzjastą tańca, a swoją pracę traktował jak misję. Dzielił z nami nasze sukcesy i nasze trudy, dopingował i doradzał, trzymał za nas kciuki i serdecznie gratulował po spektaklach. Cieszył się naszymi sukcesami, traktując je jak swoje. Równie wielką radość sprawiały mu jednak rozmowy o żeglowaniu, wędkowaniu i tym podobnych codziennych sprawach. Irek równie mocno jak taniec kochał normalne zwyczajne życie i to pozwalało zachować mu dystans i równowagę, nawet w sytuacjach trudnych, jakich mnóstwo w teatralnej codzienności”.

Joanna Sibilska-Siudym i Paweł Chynowski