Stanisław Miszczyk

Stanisław Miszczyk ‒ czołowy polski choreograf dwudziestolecia powojennego, a wcześniej solista baletu Teatru Wielkiego w Warszawie w latach 1934-35, solista (1937/38) i pierwszy solista (1938/39) reprezentacyjnego Baletu Polskiego. Także kierownik baletu.

Urodził się w Warszawie 25 kwietnia 1910 roku jako syn Antoniego i Józefy z Jagodzińskich. W latach 1920-27 roku uczył się w warszawskiej szkole baletowej. W 1926 roku debiutował w balecie Wieszczka lalek (chor. P. Zajlich wg J. Hassreitera, muz. J. Bayer), tańczył także krakowiaka w balecie Kupała (chor. P. Zajlich, muz. L. Rogowski, 1926), Niedźwiadka w Panu Twardowskim (chor. P. Zajlich, muz. L. Różycki, 1926) i w scenie baletowej prapremiery opery Król Roger (muz. K. Szymanowski, 19.06.1926).

W latach 1927–29 był tancerzem w zespole baletowym Teatru Wielkiego w Warszawie, a w sezonie 1929/30 solistą baletu w Teatrze Polskim w Katowicach. Kolejny sezon spędził w Teatrze Miejskim we Lwowie. Od kwietnia 1931 do sierpnia 1932 roku odbywał służbę wojskową, po czym powrócił do Teatru Wielkiego w Warszawie, gdzie występował w latach 1932–38, a w 1934 roku awansował na stanowisko solisty. Tańczył tu m.in. partię Franciszka w Coppelii (chor. J. Ciepliński, muz. L. Delibes, 1934) oraz w wielu innych przedstawieniach baletowych, operowych i operetkowych. W 1934 roku wziął także udział w programie polskich tańców ludowych z O. Glinkówną, S. Stanisławską i W. Wierzbickim na Wszechsłowiańskim Festiwalu Tańca w Lublanie. Od 1935 roku współpracował z zespołem Feliksa Parnella na scenach rewiowych, w 1936 roku tańczył z Baletem Parnella na olimpiadzie w Berlinie. W sezonie 1937/38 roku był solistą w nowo utworzonym zespole Balet Polski pod dyrekcją Arnolda Szyfmana i kierownictwem baletu Bronisławy Niżyńskiej, a w sezonie następnym został tam pierwszym solistą i pracował teraz z baletmistrzami Leonem Wójcikowskim i Janem Cieplińskim. Występował tam m.in. jako Amor w balecie Apollo i dziewczynie (chor. B. Niżyńska, muz. L. Różycki, 1937) i Pan Młody w Harnasiach (chor. J. Ciepliński, muz. K. Szymanowski, 1939). Brał udział w tournée zagranicznych Baletu Polskiego, tańcząc z nim w Paryżu (1937), Cannes, Nicei, Marsylii i Lyonie (1939) oraz na Wystawie Światowej w Nowym Jorku (czerwiec 1939).

W okresie okupacji hitlerowskiej występował w jawnych teatrach warszawskich, m.in. Starej Mewie oraz w Teatrze Miasta Warszawy (Theater der Stadt Warschau), gdzie w sezonie 1943/44 był kierownikiem baletu. Po powstaniu warszawskim trafił do Krakowa i zorganizował tam zespół taneczny w koncesjonowanym przez władze niemieckie Teatrze Powszechnym. W konsekwencji przez pierwsze lata po wojnie miał zakaz pracy w Warszawie. Po wyzwoleniu został więc kierownikiem baletu i choreografem w Opery Poznańskiej, gdzie opracował choreografię m.in. w przedstawieniach: Krakowiaków i Górali (muz. K. Kurpiński, reż. B. Horski, 1945), Rigoletta (muz. G. Verdi, reż. M. Janowska-Kopczyńska, 1945), Wesołej wdówki, w której również wystąpił (muz. F. Lehár, reż B. Horski, 1945), Krainy uśmiechu (muz. F. Lehár, reż. B. Horski, 1945), Strasznego dworu (muz. S. Moniuszko, reż. K. Urbanowicz, 1946), Nocy Walpurgi w operze Faust (muz. Ch. Gounod, reż. M. Janowska-Kopczyńska, 1946) i Zemście nietoperza (muz. J. Strauss, reż. B. Horski, 1946). W latach 1946-49 był z kolei kierownikiem baletu w Operze Katowickiej w Bytomiu, gdzie zrealizował sceny baletowe w operach: Straszny dwór (muz. S. Moniuszko, reż. A. Dobosz, 1946), Carmen, w której także wystąpił (muz. G. Bizet, reż. A. Popławski, 1946), Aida (muz. G. Verdi, reż. R. Cyganik, 1946), Faust (muz. Ch. Gounod, reż. A. Popławski, 1947), Lakmé (muz. L. Delibes, reż. A. Popławski, 1948) i Janek (muz. W. Żeleński, reż. B. Fotygo-Folański, 1948), a także wystawił w swojej choreografii balety: Pan Twardowski (muz. L. Różycki, 1948) i Swantewit (muz. P. Perkowski, 1949).

Do Warszawy powrócił dopiero w 1949 roku i w sezonie 1949/50 został po raz pierwszy kierownikiem baletu w Operze. Przy niestabilnej sytuacji kadrowej w balecie warszawskim tamtych lat powracał potem na to stanowisko jeszcze dwukrotnie: w sezonie 1951/52 oraz w latach 1955-59. Był w Operze Warszawskiej choreografem: tańców w operze Eugeniusz Oniegin (muz. P. Czajkowski, reż. J. Wyszomirski, 1950), baletu Pan Twardowski (wystąpił też w tytułowej roli, muz. L. Różycki, 1951), sceny baletowej w operze Hrabina (muz. S. Moniuszko, reż. L. Schiller, 1951), baletów Harnasie (muz. K. Szymanowski, 1951) i Serenada (muz. M. Karłowicz, 1951), tańców w operze Traviata (muz. G. Verdi, reż. Z. Sawan, 1952), wystawionego wcześniej w Poznaniu we własnej wersji Jeziora łabędziego (muz. P. Czajkowski, 1956), Nocy Walpurgi w Fauście (reż. L. René, 1956), kolejnej wersji Pana Twardowskiego (muz. L. Różycki, 1957) oraz tańców w operach: Carmen (reż. W. Brégy, 1957), Don Juan (muz. W. A. Mozart, reż. W. Brégy, 1958) i Aida (reż. G. Teodorescu, 1958) oraz baletu Mazepa (muz. T. Szeligowski, 1958).

W przerwach między swoimi warszawskimi sezonami, lata 1952-54 spędził znów jako kierownik baletu w Operze Poznańskiej. Zrealizował tam tańce w operze Otello (muz. G. Verdi, reż. A. Popławski, 1953), autorską wersję Jeziora łabędziego (muz. P. Czajkowski, 1953), sceny baletowe w operach: Carmen (muz. G. Bizet, reż. A. Popławski, 1953), Tańce połowieckie w Kniaziu Igorze (muz. A. Borodin, reż. A. Popławski, 1953) i w Manon (muz. J. Massenet, reż. A. Popławski, 1954) oraz balety: Z chłopa król (muz. G. Bacewicz, 1954) i Zabawa w Lipinach (muz. Z. Mycielski, 1954). Z kolei w latach 1954-55 pracował w Operetce Warszawskiej, gdzie opracował tańce do przedstawień Nocy w Wenecji (muz. J. Strauss, reż. Z. Sawan, 1955) i Życia paryskiego (muz. J. Offenbach, reż. B. Kilkowska, 1955). Pracował też jako choreograf dla innych teatrów muzycznych, realizując choreografie do inscenizacji: Tangolity (muz. P. Ábrahám, reż. I. Czaykowska, 1958) i Barona cygańskiego (muz. J. Strauss II, reż. M. Ślaski, 1959) w Operetce Śląskiej w Gliwicach, Clivii (muz. N. Dostal, reż. A Sawin, 1960) w Operetce Dolnośląskiej we Wrocławiu, a także Orfeusza w piekle (muz. J. Offenbach, reż. J. Kulczyński, 1960) i M-lle Nitouche (muz. F. R. Herve, reż. O. Novy, 1960) w Operetce Warszawskiej, gdzie w sezonie 1959/60 znów był kierownikiem baletu.

W sezonie 1960/61 powrócił do Teatru Wielkiego w Poznaniu, gdzie przygotował sceny taneczne do oper Manru (muz. J. I. Paderewski, reż. W. Brégy, 1961) i Mazepa (muz. P. Czajkowski, reż K. Urbanowicz, 1961) oraz choreografię baletu Bursztynowa panna (muz. A. Świeżawski, 1961). Przez kolejne sześć lat był kierownikiem baletu w Operetce w Szczecinie, uczestnicząc tam jako choreograf w realizacjach: Barona cygańskiego (muz. J. Strauss, reż. E. Wayda, 1961), Błękitnej maski (muz. F. Raymond, reż. H. Salomon, 1962), Swobodnego wiatru (muz. I. Dunajewski, reż. M. Kratochvil, 1962), Balu w Savoyu (muz. P. Ábrahám, reż. E. Wayda, 1963), Can-cana (muz. C. Porter, reż. E. Wayda, 1964), sztuki Ciotka Karola T. Brendona (muz. W. Szpilman, reż. H. Cajzel, 1964), Życia paryskiego (muz. J. Offenbach, reż. E. Kołogórska, 1964) i Hrabiny Maricy (muz. E. Kálmán, reż. E. Wayda, 1967). Wystawił tam również balet Coppelia (muz. L. Delibes, 1963). Zrealizował też w tamtych latach trzy przedstawienia baletowe z Opera Wrocławską: Jezioro łabędzie (muz. P. Czajkowski, 1961), Pana Twardowskiego (muz. L. Różycki, 1962) i Coppelię (muz. L. Delibes, 1964).

Przed otwarciem odbudowanego Teatru Wielkiego w Warszawie jego właśnie zaproszono, by zrealizował kolejną – piątą już swoją inscenizacje Pana Twardowskiego (muz. L. Różycki, 1965). Uczynił to z rozmachem i powodzeniem w imponującej scenografii Jana Marcina Szancera, wyciągając wnioski ze wszystkich poprzednich realizacji tego baletu. Ale był to już jego łabędzi śpiew jako choreografa. Zrealizował potem jeszcze tylko sceny taneczne w Fajerwerku (muz. P. Burkhard, reż. T. Cygler, 1966) i Życiu paryskim (muz. J. Offenbach, reż. T. Cygler, 1966) w Operetce Łódzkiej oraz współpracował czasem z teatrami dramatycznymi w Poznaniu i Warszawie, jednak nie miał już szans na żadną większą pracę choreograficzną. W latach 1968-70 piastował jeszcze formalnie funkcję kierownika baletu w Teatrze Wielkim, jednak zrealizował wtedy tylko scenę baletową w operze Hrabina (muz. S. Moniuszko, reż. J. Merunowicz, 1969). Później ustąpił ze stanowiska, pozostając jeszcze do końca 1971 roku na bezowocnym już etacie choreografa Teatru Wielkiego, a 1 stycznia 1972 roku przeszedł na emeryturę.

Był uhonorowany Złotym Krzyżem Zasługi (1953) oraz Krzyżem Kawalerskim (1954) i Oficerskim (1956) Orderu Odrodzenia Polski „za zasługi w dziedzinie sztuki teatralnej i pracy zawodowej”. Zmarł w Warszawie 2 lipca 1976 roku i został pochowany na Cmentarzu Bródnowskim: kw. 2 F-I-15.

Joanna Sibilska-Siudym