Tadeusz Mazurkiewicz

Tadeusz Mazurkiewicz (30 IX 1887 Dąbrowa Górnicza – 18 VII 1968 Warszawa), dyrygent, dyrektor teatru. W Warszawie ukończył Szkołę Muzyczną przy Warszawskim Towarzystwie Muzycznym (1906), a w Lipsku – Królewskie Konserwatorium Muzyczne (1910) w klasie dyrygentury Artura Nikischa. Po powrocie do kraju pracował w Łodzi. Kiedy w warszawskim Teatrze Wielkim poprowadził 21 grudnia 1916 r. przedstawienie Walkirii Wagnera, od dyrektorki Opery, Janiny Korolewicz-Waydowej, dostał angaż. Przygotował premiery Uprowadzenia z seraju Mozarta z Adą Sari i Tajemnicy Zuzanny Wolfa-Ferrariego (1917), a także Or­feusza i Eurydyki Glucka (1918). Z innych oper dyrygował m.in. spektaklem Tannhäusera Wagnera (1918). Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości był członkiem zarządu Zrzeszenia Arty­stów Opery Warszawskiej, a gdy dyrektorem Opery mianowano Emila Młynarskiego, pozostał w Teatrze i obok dyrektora poprowadził w lutym 1919 r. uroczysty spektakl złożony z aktów polskich oper, na powitanie posłów nowego Sejmu Polskiego; dyrygował fragmentem Starej baśni Żeleńskiego. Podjął pracę dyplomaty w polskich poselstwach nowo organizującego się państwa – w Konstantynopolu i Sofii; w tamtejszej operze wystawił Halkę Moniuszki (1921). Jednocześnie doskonalił swe umiejętności dyrygenckie i występował na koncertach w kilku miastach Europy. W latach 1923–1925 ponownie był dy­rygentem Teatru Wielkiego, m.in. w spektaklach Goplany Żeleńskiego. Następnie kierował różnymi zespołami muzycznymi, prowadził przedstawienia operowe i koncerty w wielu miastach, jak Wilno, Łódź, Kraków, Stanisławów, Ciechocinek, Zakopane (tzw. Opera Górska); powierzano mu też dyrygowanie spektaklami w Warszawie (Madame Butterfly Pucciniego, Aida Verdiego, Lohengrin Wagnera). Miał temperament działacza i polityka. Był jednym z założycieli Związku Muzyków i pełnił funkcję jego prezesa (1925–1932), należał też do współzałożycieli ZASP (prezesura 1924–1926). Był zagorzałym piłsudczykiem, posłem na Sejm z listy Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem. Przez pewien czas jako radny miejski Warszawy interesował się ruchem amatorskim.

W obliczu groźby zamknięcia Opery zorga­nizował w 1931 r. Zrzeszenie Artystów i Pracowników Opery Warszawskiej, które w styczniu 1932 r. powierzyło mu obowiązki dyrektora artystycznego Teatru Wielkiego, powołując spółkę pod nazwą Opera Warszawska. W okresie 26 stycznia – 5 czerwca 1932 r. grano szereg poważnych pozycji, jak Bal maskowy Verdiego, Opowieści Hoffmanna Offenbacha, Eugeniusz Oniegin Czajkowskiego. Pojawiły się nowości: Janek Żeleńskiego, Francesca da Rimini Zandonaia, operetka Oscara Strausa Napoleon i Teresina. Kulminację tych miesięcy stanowiły występy Jana Kiepury w Manon Masseneta (31 maja 1932 r.). 4 i 5 czerwca uczczono Halką 60-lecie zgonu Moniuszki. Ta sama spółka z Mazurkiewiczem, nadto z wybitnym śpiewakiem, Zygmuntem Mossoczym, jako dyrektorem administracyjnym i z Radą Artystyczną sprawowała pieczę nad Operą w sezonie 1932/33 – ważnym ze względu na obchody stulecia Teatru Wielkiego. Świetnie wystawiono pod batutą Mazurkiewicza Turandot Pucciniego (15 grudnia 1932 r. – pierwsze wykonanie w Polsce). 23 lutego, w przeddzień 100. rocznicy otwarcia Teatru odbyła się jubileuszowa uroczystość. Orkiestra operowa pod dyrekcją Mazurkiewicza odegrała hymn, wygłosił przemówienie Stanisław Niewiadomski i wystawiono Cyrulika sewilskiego Rossiniego – ta właśnie opera otwierała Teatr Wielki przed stu laty.

Mazurkiewiczowi nie udało się zatrzymać kryzysu, choć próbował ratować się operetkami. Premiery (Quo vadis Nouguèsa, Chopin Oreficego), nawet wznowienie Borysa Godunowa Musorgskiego, uwidaczniały niski poziom. We wrześniu 1933 r. operowe zespoły odmówiły pracy z Mazurkiewiczem, powstały dwa skonfliktowane zrzeszenia i Teatr stał nieczynny do listopada, aż dyrygent ustąpił. Od 1935 r. do wybuchu wojny przeważnie występował za granicą. Okupację niemiecką przeżył w Warszawie; udzielał lekcji muzyki. W latach 1945–1949 był dyrygentem Sceny Muzyczno-Operowej Miejskich Teatrów Dramatycznych w Warszawie. Sprawował kierownictwo muzyczne premier Cyrulika sewilskiego i Fausta Gounoda (1946), Halki Moniuszki i Sprzedanej narzeczonej Smetany (1947). W utworzonej w 1949 r. instytucji pod nazwą Państwowa Opera i Filharmonia nadal był dyrygentem, a od 1951 r. do przejścia na emeryturę w 1958 r. – korepetytorem solistów w Operze Warszawskiej.

W jego karierze temperament działacza przesłaniał skłonności artystyczne, w obu dziedzinach ambicje miał większe niż możliwości, a cechy charakteru nie przysparzały mu przyjaciół. Jednak odegrał ważną rolę w najtrudniejszych bodaj momentach w dziejach Teatru Wielkiego – Opery Warszawskiej: w pierwszych sezonach wolności (1916–1918), w latach wielkiego kryzysu (1932-1934), w obchodach stulecia Teatru (1933) i po II wojnie w Operze bezdomnej, lecz wskrzeszonej na ruinach miasta (1946–1948).

Za: Słownik biograficzny teatru polskiego, t. II, Warszawa 1994