Otto Axer

Otto Axer (1906–1983), scenograf i malarz. Pochodził z zasłużonej dla kultury polskiej rodziny żydowskiej, poprzez ojca Paula i siostrę Esperancę związanej z muzyką. Do szkół uczęszczał w Przemyślu, Wiedniu i Częstochowie, w dziedzinie malarstwa kształcił się w Krakowie i Paryżu. W czasie studiów dla zarobku grywał w orkiestrach jazzowych. W latach 1931–1937 był scenografem Teatrów Miejskich we Lwowie, a później (do 1939 r.) pracował w Teatrach Miejskich w Łodzi. Zrealizował wówczas scenografie do blisko 100 sztuk, niektóre we współpracy z Leonem Schillerem. Po wybuchu II wojny światowej na ochotnika zgłosił się do wojska, ale wskutek kapitulacji nie było mu dane włożyć munduru. Przyjechał do Warszawy, stąd zabrano go do getta (listopad 1940), gdzie uczył grafiki użytkowej i rysunku technicznego w szkole finansowanej przez gminę żydowską. Wraz z uczniami zorganizował wystawę antytyfusową (1942), na której w fotogramach ukazano gehennę getta. Zmuszony ukrywać się, znalazł pomoc i przedostał się na stronę aryjską. Z fałszywą kenkartą dołączył do służb pomocniczych Powstania Warszawskiego. Zabrany do obozu w Altengrabow po zakończeniu wojny wiosną 1945 r. powrócił do kraju. Od 1 września 1945 r. był scenografem w Teatrze Wojska Polskiego w Łodzi, a od sezonu 1949/50 wraz z Leonem Schillerem przeniósł się do Teatru Polskiego w Warszawie, gdzie jako etatowy scenograf pracował do przejścia na emeryturę (1973). Projektował wówczas dekoracje i kostiumy dla wielu ważnych w historii powojennego teatru przedstawień.
Współpracował wtedy również z Operą Warszawską. Był scenografem pierwszej w dorobku Leona Schillera realizacji operowej: Hrabiny Stanisława Moniuszki (1951), wystawianej na scenie Romy – przy kolejnej premierze Hrabiny (1960) jego autorstwa były jedynie projekty kostiumów, częściowo zmodyfikowane. Uczestniczył w tak znaczących premierach tamtego czasu, jak Faust Charlesa Gounoda w reżyserii Ludwika René (1956) i balet Ludomira Różyckiego Pan Twardowski (1957). Uznanie przyniosła mu scenografia do Króla Rogera Karola Szymanowskiego, opery wystawionej w serii czterech premier otwarcia odbudowanego Teatru Wielkiego (1965). Oceniono, iż jedyny z realizatorów tych historycznych przedstawień stworzył scenografię istotnie na miarę wielkiego teatru, opisywano „uderzające piękno złotawo-brązowego, ciężkiego kolorytu dekoracji i jej formę nowoczesną, a zarazem zachowującą średniowieczny klimat”. W dwudziestolecie śmierci artysty (2003) Muzeum Teatralne urządziło wystawę jego projektów teatralnych i obrazów.

1) Za: Słownik biograficzny teatru polskiego, t. III (w druku)