Osoba : Teatr Wielki Opera Narodowa

Nazwisko
Kreutz Majewski
Warianty nazwiska
Majewski
Imiona
Andrzej
Data urodzenia
09.1934
Data śmierci
28.02.2011
Miejsce urodzenia

Brdów
Miejsce śmierci

Warszawa
Funkcje

scenograf, autor kostiumów, reżyser

Kreutz-Majewski Andrzej (fotografia)

Majewski Andrzej (fotografia)

„Borys Godunow” Modest Musorgski 30-12-1972

„Elektra” Richard Strauss 5-01-1971

„Borys Godunow” Modest Musorgski 30-12-1972

„Łucja z Lammermoor” Gaetano Donizetti 05-03-1972

„Borys Godunow” Modest Musorgski 30-12-1972

Nota biograficzna

ANDRZEJ KREUTZ-MAJEWSKI (IX 1934 Brdów – 28 II 2011 Warszawa), scenograf.

Studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie (1953-1959) na Wydziale Malarstwa i Scenografii u m.in. Karola Frycza i Andrzeja Stopki; staż odbył w Rzymie. Debiutował w 1959 roku scenografią w teatrze dramatycznym w Krakowie. W 1962 na zaproszenie dyrektora Bohdana Wodiczki zaprojektował dla Opery Warszawskiej scenografie do wieczorów operowo-baletowych z utworami m.in. Honeggera (Judith), Strawińskiego (Święto wiosny, Orfeusz) i Nono (Czerwony płaszcz). Ukazał w nich od razu indywidualny styl, dar wytwarzania nastroju, umiejętność stapiania kształtów i barw z muzyką, a w kompozycjach sceny i kostiumów - cechy poety, romantyka i katastrofisty. Za scenografię do Orfeusza otrzymał nagrody na międzynarodowych wystawach (1966, 1967). Od 1966 roku piastował stanowisko naczelnego scenografa Teatru Wielkiego.

            Trudno wyobrazić sobie bardziej delikatne, romantyczne i niepokojąco piękne balety Jezioro łabędzie Czajkowskiego (1966) i Giselle Adama (1968) czy operę Łucja z Lammermooru Donizettiego (1972), niż te, które toczyły się w scenerii stworzonej przez Andrzeja Majewskiego. Jego srebrzysty, ogromny statek targany burzą muzyki Verdiego, i kolorystyczna czystość komnat, w których rozgrywał się dramat w Otellu w reżyserii Aleksandra Bardiniego (1969) zbierały oklaski przy otwartej kurtynie. Jego Elektra Straussa (1971) rozgrywana wśród spękanych głazów i grot, istotnie była tragiczna. Oprawa plastyczna baletu do Symfonii fantastycznej Berlioza (1971) ukazywała świat niesamowitych stworów. Borys Godunow Musorgskiego (1972) porażał groźnym przepychem Wschodu. Balet Pożądanie Bacewicz (1973), zgodnie z treścią libretta, emanował dziwnością form, tak jak nierealne Opowieści Hoffmanna Offenbacha (1982) i surrealistyczna opera Sikory Wyrywacz serc (1995), wytworna i czysta w liniach rysunku. Niezapomnianym był widok rumowiska cesarstwa chińskiego, pełen wiszących gongów i ściętych głów niefortunnych zalotników w Turandot Pucciniego (1984, wznowienie 2002, reżyseria Marka Weissa-Grzesińskiego), jak i samej księżniczki, zniżanej na scenicznej windzie z gwiezdnego firmamentu w olśniewająco, białej sukni. Z Grzesińskim wystawił też Salome Straussa (1993), skąpaną w perwersyjnej scenerii secesji. Bardzo malarskim i skondensowanym teatralnie było sceniczne odbicie obrazów znanych z powieści Bułhakowa i cyrkowe wręcz kostiumy diabolicznej świty Wolanda w wielopoziomowej scenografii Mistrza i Małgorzaty Kunada (1987). W Nabucco Verdiego (1992) scenę zamykała ogromna, kamienna Ściana Płaczu, celnie sytuująca treść utworu w kulturze Żydów.

            Całą twórczość Majewskiego cechowało myślenie symboliczne. Do powracających na scenę symboli należały ptaki, ruiny, rośliny, bezlistne drzewa. W Normie Belliniego (1992) scenografię tworzył jakby odrealniony święty dąb Druidów. Jego potężne konary rozpierały firmament, niczym kolumna wspierająca strop. Podświetlany, mieniący się barwami dnia i nocy dąb wznosił ku niebu koronę i przypominał gigantyczny puchar; w finale przemieniał się w stos, w którym płonęli kochankowie – Polion i kapłanka Norma. Kontrapunktem do drzewa był ogromny kadr z krateru rzymskiego cyrku. Gra tych elementów (ruchomych) komponowała coraz to nowe obrazy dla akcji.

W Raju utraconym Pendereckiego (1993, reż. M. Weiss-Grzesiński) drzewo wiadomości Złego i Dobrego o niepokojącym rozgałęzieniu miało w sobie coś z błyskawicy kondensując w tym kształcie wszystkie stadia życia, od narodzin, aż do przemijania i śmierci. W Harnasiach (1982) biało-srebrna konstrukcja z zarysem smyczka i główki skrzypiec – instrumentu tak istotnego w muzyce Podhala i w partyturze Szymanowskiego – pełniła funkcję symbolu gór w chmurach. Katastroficzny wyraz Majewski nadał Pendereckiego Diabłom z Loudun, z pochwyconym przez sznury w locie meteorytem, grożącym upadkiem na aktorów (1975) i Czarnej masce, z pękającym nad głowami ludzi sufitem (1988).

            Dwukrotnie na stołecznej scenie tworzył teatr autorski. Plastyczna interpretacja Pasji Pandereckiego (1979) uczyniła z dzieła dramat czystej idei, wielkie misterium. Głównym motywem był srebrny podest dla chóru w kształcie krzyża, wyłaniały się też gipsowe odlewy ludzkich postaci.   W finale, w smudze ostrego światła, pozostawało jedynie umęczone ciało Chrystusa. W samodzielnej realizacji Króla Rogera Szymanowskiego (1983) Majewski odwołał się do skojarzeń z pejzażem Wyspy umarłych Böcklina oddając w ten sposób dramat osamotnienia. Nad białymi ruinami, zielonymi cyprysami pełzły chmury. W finale, w ciemnym płacie nieba, pojawiał się jakby zarys postaci Chrystusa – przebłysk nadziei. Ta inscenizacja niosła refleksję o kondycji człowieka w kontekście przemian w czasie. Dając zawsze pełne interpretacje scenograficzne w operach i baletach, wyjątkowo zaprojektował tylko kostiumy do tetralogii Pierścienia Nibelunga Wagnera (TW 1988-1989) w reżyserii Augusta Everdinga z Niemiec, z którym zresztą często współpracował w różnych teatrach Europy.

            Przez czterdzieści lat współtworzył oblicze artystyczne Teatru Wielkiego, a jego sztuka nadawała rangę jego przedstawieniom. W tym okresie zaprojektował tu dekoracje i kostiumy do ok. 80 oper i baletów - przy łącznej liczbie ponad 300 prac scenograficznych w różnych teatrach w Polsce oraz na renomowanych scenach teatrów dramatycznych i operowych całego świata.

Po przejściu na emeryturę (2005) przekazał stanowisko naczelnego scenografa TW swemu uczniowi, Borysowi Kudličce.

            Od 1990 roku zajmował się działalnością pedagogiczną będąc profesorem w ASP w Krakowie, a od 2007 – również w Warszawie. Wystawy jego prac malarskich i scenograficznych prezentowano w różnych miastach Polski i świata. Muzeum Teatralne wraz z Teatrem Wielkim-Operą Narodową organizowało je w roku 1992 („Nomen” – wariacje na obrazy i przestrzeń teatralną), 2003 („Flashback” - wystawa retrospektywna, malarstwo), 2007 („Według Wyspiańskiego. Prof. Andrzej Kreutz Majewski i jego studenci”) i, pośmiertną, w 2011 („Projekty scenograficzne do niezrealizowanej opery Turandot”).

            Artysta publikował też artykuły o malarstwie i teatrze, wydał notatki malarskie (Locja, Kraków 1991) i Dziennik 1984-2004 (Warszawa 2005). Otrzymywał liczne nagrody w kraju i za granicą.