Osoba : Teatr Wielki Opera Narodowa

Nazwisko
Kreutz Majewski
Warianty nazwiska
Majewski
Imiona
Andrzej
Data urodzenia
09.1934
Data śmierci
28.02.2011
Miejsce urodzenia

Brdów
Miejsce śmierci

Warszawa
Funkcje

Scenograf, Kostiumolog, Reżyser

„Borys Godunow” Modest Musorgski 30-12-1972

„Elektra” Richard Strauss 5-01-1971

Kreutz-Majewski Andrzej (fotografia)

„Borys Godunow” Modest Musorgski 30-12-1972

Majewski Andrzej (fotografia)

„Borys Godunow” Modest Musorgski 30-12-1972

Kreutz-Majewski Andrzej (fotografia)

„Borys Godunow” Modest Musorgski 30-12-1972

„Łucja z Lammermoor” Gaetano Donizetti 05-03-1972

„Borys Godunow” Modest Musorgski 30-12-1972

Kreutz-Majewski Andrzej (fotografia)

„Norma” Vincenzo Bellini 15-02-1992

Nota biograficzna

ANDRZEJ   KREUTZ-MAJEWSKI (IX 1934 Brdów – 28 II 2011 Warszawa), scenograf.

Studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie (1953-1959) na Wydziale Malarstwa i Scenografii u m.in. Karola Frycza i Andrzeja Stopki; staż odbył w Rzymie. Debiutował w 1959 roku scenografią w teatrze dramatycznym w Krakowie. W 1962 na zaproszenie dyrektora Bohdana Wodiczki zaprojektował dla Opery Warszawskiej scenografie do wieczorów operowo-baletowych z utworami m.in. Honeggera (Judith), Strawińskiego (Święto wiosny, Orfeusz) i Nono (Czerwony płaszcz). Ukazał w nich od razu indywidualny styl, dar wytwarzania nastroju, umiejętność stapiania kształtów i barw z muzyką, a w kompozycjach sceny i kostiumów - cechy poety, romantyka i katastrofisty. Za scenografię do Orfeusza otrzymał nagrody na międzynarodowych wystawach (1966, 1967). Od 1966 roku piastował stanowisko naczelnego scenografa Teatru Wielkiego.

            Trudno wyobrazić sobie bardziej delikatne, romantyczne i niepokojąco piękne balety Jezioro łabędzie Czajkowskiego (1966) i Giselle Adama (1968) czy operę Łucja z Lammermooru Donizettiego (1972), niż te, które toczyły się w scenerii stworzonej przez Andrzeja Majewskiego. Jego srebrzysty, ogromny statek targany burzą muzyki Verdiego, i kolorystyczna czystość komnat, w których rozgrywał się dramat w Otellu w reżyserii Aleksandra Bardiniego (1969) zbierały oklaski przy otwartej kurtynie. Jego Elektra Straussa (1971) rozgrywana wśród spękanych głazów i grot, istotnie była tragiczna. Oprawa plastyczna baletu do Symfonii fantastycznej Berlioza (1971) ukazywała świat niesamowitych stworów. Borys Godunow Musorgskiego (1972) porażał groźnym przepychem Wschodu. Balet Pożądanie Bacewicz (1973), zgodnie z treścią libretta, emanował dziwnością form, tak jak nierealne Opowieści Hoffmanna Offenbacha (1982) i surrealistyczna opera Sikory Wyrywacz serc (1995), wytworna i czysta w liniach rysunku. Niezapomnianym był widok rumowiska cesarstwa chińskiego, pełen wiszących gongów i ściętych głów niefortunnych zalotników w Turandot Pucciniego (1984, wznowienie 2002, reżyseria Marka Weissa-Grzesińskiego), jak i samej księżniczki, zniżanej na scenicznej windzie z gwiezdnego firmamentu w olśniewająco, białej sukni. Z Grzesińskim wystawił też Salome Straussa (1993), skąpaną w perwersyjnej scenerii secesji. Bardzo malarskim i skondensowanym teatralnie było sceniczne odbicie obrazów znanych z powieści Bułhakowa i cyrkowe wręcz kostiumy diabolicznej świty Wolanda w wielopoziomowej scenografii Mistrza i Małgorzaty Kunada (1987). W Nabucco Verdiego (1992) scenę zamykała ogromna, kamienna Ściana Płaczu, celnie sytuująca treść utworu w kulturze Żydów.

            Całą twórczość Majewskiego cechowało myślenie symboliczne. Do powracających na scenę symboli należały ptaki, ruiny, rośliny, bezlistne drzewa. W Normie Belliniego (1992) scenografię tworzył jakby odrealniony święty dąb Druidów. Jego potężne konary rozpierały firmament, niczym kolumna wspierająca strop. Podświetlany, mieniący się barwami dnia i nocy dąb wznosił ku niebu koronę i przypominał gigantyczny puchar; w finale przemieniał się w stos, w którym płonęli kochankowie – Polion i kapłanka Norma. Kontrapunktem do drzewa był ogromny kadr z krateru rzymskiego cyrku. Gra tych elementów (ruchomych) komponowała coraz to nowe obrazy dla akcji.

W Raju utraconym Pendereckiego (1993, reż. M. Weiss-Grzesiński) drzewo wiadomości Złego i Dobrego o niepokojącym rozgałęzieniu miało w sobie coś z błyskawicy kondensując w tym kształcie wszystkie stadia życia, od narodzin, aż do przemijania i śmierci. W Harnasiach (1982) biało-srebrna konstrukcja z zarysem smyczka i główki skrzypiec – instrumentu tak istotnego w muzyce Podhala i w partyturze Szymanowskiego – pełniła funkcję symbolu gór w chmurach. Katastroficzny wyraz Majewski nadał Pendereckiego Diabłom z Loudun, z pochwyconym przez sznury w locie meteorytem, grożącym upadkiem na aktorów (1975) i Czarnej masce, z pękającym nad głowami ludzi sufitem (1988).

            Dwukrotnie na stołecznej scenie tworzył teatr autorski. Plastyczna interpretacja Pasji Pandereckiego (1979) uczyniła z dzieła dramat czystej idei, wielkie misterium. Głównym motywem był srebrny podest dla chóru w kształcie krzyża, wyłaniały się też gipsowe odlewy ludzkich postaci.   W finale, w smudze ostrego światła, pozostawało jedynie umęczone ciało Chrystusa. W samodzielnej realizacji Króla Rogera Szymanowskiego (1983) Majewski odwołał się do skojarzeń z pejzażem Wyspy umarłych Böcklina oddając w ten sposób dramat osamotnienia. Nad białymi ruinami, zielonymi cyprysami pełzły chmury. W finale, w ciemnym płacie nieba, pojawiał się jakby zarys postaci Chrystusa – przebłysk nadziei. Ta inscenizacja niosła refleksję o kondycji człowieka w kontekście przemian w czasie. Dając zawsze pełne interpretacje scenograficzne w operach i baletach, wyjątkowo zaprojektował tylko kostiumy do tetralogii Pierścienia Nibelunga Wagnera (TW 1988-1989) w reżyserii Augusta Everdinga z Niemiec, z którym zresztą często współpracował w różnych teatrach Europy.

            Przez czterdzieści lat współtworzył oblicze artystyczne Teatru Wielkiego, a jego sztuka nadawała rangę jego przedstawieniom. W tym okresie zaprojektował tu dekoracje i kostiumy do ok. 80 oper i baletów - przy łącznej liczbie ponad 300 prac scenograficznych w różnych teatrach w Polsce oraz na renomowanych scenach teatrów dramatycznych i operowych całego świata.

Po przejściu na emeryturę (2005) przekazał stanowisko naczelnego scenografa TW swemu uczniowi, Borysowi Kudličce.

            Od 1990 roku zajmował się działalnością pedagogiczną będąc profesorem w ASP w Krakowie, a od 2007 – również w Warszawie. Wystawy jego prac malarskich i scenograficznych prezentowano w różnych miastach Polski i świata. Muzeum Teatralne wraz z Teatrem Wielkim-Operą Narodową organizowało je w roku 1992 („Nomen” – wariacje na obrazy i przestrzeń teatralną), 2003 („Flashback” - wystawa retrospektywna, malarstwo), 2007 („Według Wyspiańskiego. Prof. Andrzej Kreutz Majewski i jego studenci”) i, pośmiertną, w 2011 („Projekty scenograficzne do niezrealizowanej opery Turandot”).

            Artysta publikował też artykuły o malarstwie i teatrze, wydał notatki malarskie (Locja, Kraków 1991) i Dziennik 1984-2004 (Warszawa 2005). Otrzymywał liczne nagrody w kraju i za granicą.